Bakan Nebati: “(Enflasyonun) ENAG tarafından gerçekçi bir şekilde hesaplanması mümkün değildir”

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, bir küme akademisyenden oluşan Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG) her ay TÜİK’e alternatif olarak enflasyon oranını hesaplamasına ait, “TÜİK’in ürettiği resmi istatistiklerin masa başında ve birkaç kişilik bir ekiple hiçbir akreditasyonu olmayan ENAG tarafından gerçekçi bir şekilde hesaplanması mümkün değildir. Böyle bir iddiası varsa ENAG gider ilgili uluslararası kuruluşlardan akredite olur” dedi.

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, Bakanlığının 2023 bütçesinin görüşüldüğü TBMM Plan ve Bütçe Kurulunda milletvekillerinin sorularını yanıtladı. Bakan Nebati burada yaptığı konuşmasında, enflasyonun çok yüksek olduğu argümanlarına ait şunları söyledi: “İçinde bulunduğumuz bu devirde şu ana kadar görülmemiş zincirleme negatif şoklarla uzun yıllar sonra bırakın gelişmekte olan ülkeleri gelişmiş ülkeler bile çift haneli enflasyon ile karşı karşıya. Enflasyonla çabaya yönelik dünyada atılan agresif sıkılaştırma adımları Almanya, İtalya ve İngiltere üzere birçok ekonomiyi resesyon riski ile karşı karşıya bıraktı. Bizim modelimiz Türkiye Ekonomi Modeli ve Türkiye bu isimle öncülük yapacak ülkelerin başında. Ülkemize, nüfusumuza, geçmişten tevarüs eden kültürümüzle ortaya koyacağımız performansımıza güvenerek ortaya koyacağımız performansımıza güvenerek Türkiye İktisat Modelinin dünyada da kıymetli bir argüman geliştireceğine inanlardan biriyim. Teorik altyapısı da bilhassa birçok mahfilde konuşularak geliştirilmiş sonra da bir modele dönüştürülmüş, girdilerinin ve çıktılarının ne olduğu çok açık olan şeffaf bir model. Enflasyonla uğraşta üretim kapasitesini azaltmadan ve istihdam kayıplarına yol açmadan kalıcı fiyat istikrarını tesis etmeye yönelik siyasetleri tercih ettik. Öteki ülkeler üzere faizleri arttırsaydık büyümemiz duracak, istihdam kayıpları yaşanacaktı. Faiz artışları ile üretimi aksatmanın yatırımları ertelemenin ve bu ülkenin potansiyelini sınırlamak istemedik. Buradan milletvekillerimize sormak istiyorum. Dünyada 190 ülke var ve 165 ülkede faiz enstrümanını kullanıyor. 165 ülke içerisinde kaç ülke manşet enflasyonunun altında faiz kullanıyor? İçinde bulunduğumuz periyotta en yüksek düzeyinde çıkan yıllık enflasyonun aralık ayından itibaren besbelli bir gerileme kaydedeceğini öngörüyoruz. Son devirde global güç ve besin fiyatlarında görülen gevşeme eğiliminin de ülkemizdeki fiyatlara olumlu yansımalarına şahit olacağız. Hükumetlerimiz müddetince en kıymetli önceliğimiz vatandaşlarımız olmuştur. Bu kapsamda 2002’den buyana fiyat ve maaşlarda yaptığımız artışlarla çalışan ve emeklilerimizin alım güçlerinde kıymetli düzgünleşme sağladık. 2002 Aralık – 2022 Ekim periyodunda gerçek olarak net taban fiyat yüzde 142,3 aile yardımı dahil en düşük memur maaşı yüzde 88,6 ortalama memur maaşı yüzde 53,6 ve en düşük Bağ-Kur ve esnaf emekli aylığı yüzde 129,2 artış kaydetmiştir. Her vakit gerekli siyasetleri uyguladık. Önümüzdeki periyotta de bu siyasetleri kararlılıkla uygulayacağımızdan vatandaşlarımız emin olsun.”

“Mevcut ÜFE düzeyinin önümüzdeki devirde TÜFE enflasyonunda öngördüğümüz düşüşü bozacak bir baskı oluşturmasını beklemiyoruz”

Nebati, 2021’in başından itibaren ÜFE-TÜFE makasının küresel ölçekte arttığını ve Türkiye’de de bu durumun olduğunu belirterek, “Avrupa bölgesinde ÜFE yüzde 41,9 olmuşken TÜFE 10,7’ye yükselmiş. Yani ÜFE, TÜFE’nin dört katı. Bizim ülkemizde şu an iki katı bile değil. Bunun yanında ÜFE ve TÜFE aslında kapsam olarak birbirinden farklıdır. TÜFE sepetinin yaklaşık yüzde 30’u hizmetler sektörünü içerirken ÜFE’de ise hizmetler kümesi yoktur. Ayrıyeten tüketici fiyatları vergi dahil son fiyatlar iken üretici fiyatlarında vergiler yer almaz. Şu ana kadar ÜFE artışlarının büyük ölçüde TÜFE’ye yansıdığı bedellendirilmektedir. Bu nedenle mevcut ÜFE düzeyinin önümüzdeki periyotta TÜFE enflasyonunda öngördüğümüz düşüşü bozacak bir baskı oluşturmasını beklemiyoruz” dedi.

“Enflasyonu arz tarafında hangi siyasetlerle düşürüyorsunuz?” sorusuna cevap veren Bakan Nebati, “Arz politikalarımız kapsamında yatırımı ve üretimi destekliyoruz. Bu kapsamda ziraî üretimi dayanaklarla ve hazine dayanaklı kredilerle finanse ediyoruz. Tarım kesiminin kritik kıymeti çerçevesinde kâfi ve emniyetli besin arzının sağlanması için 2022 yılında 39,2 milyar lira ödenek ayırdık. 2023 yılında ziraî takviye bütçesini 54 milyar düzeyine yükselttik. Ayrıyeten konuşmamada belirttiğim üzere, hazine faizli takviyeli krediler ve ziraî sulama yatırımlarını hızlandırmak suretiyle ziraî üretimi destekliyoruz. Mazot ve gübre takviyelerini artık ekiliş devri başında veriyoruz. Çok şükür verdiğimiz dayanakların karşılığını alıyoruz. Ülkemiz 2022 yılında tahıl ve öteki bitkisel eserlerini yüzde 14,3 artarak yaklaşık 70 milyon ton, meyve ve içecek bitkileri üretimi yüzde 3,8 artarak yaklaşık 25,8 milyon ton olacağı öngörülmektedir” ifadelerini kullandı.

“Türkiye vergi indirimleri yoluyla enflasyonla gayret eden tek ülke değil”

“Vergilerle enflasyonu düşüren tek ülkeyiz” eleştirilerine katılmadığını söyleyen Nebati, “Türkiye vergi indirimleri yoluyla enflasyonla gayret eden tek ülke değil. Birçok ülke uyguladığı vergi indirimleri ile hem enflasyonla çabayı hem de vatandaşı yükselen maliyetlerden müdafaayı amaçlamıştır. Güç krizinin başladığı Eylül 2021’den bu yana hane halklarını enflasyona karşı korumak için Avrupa ülkeleri çok sayıda ve büyük dengeli genişleyici mali tedbiri uygulamaya koydular. Bunların içerisinde de ülkeler her türlü açıklamalarını yapıyorlar” dedi.

“(Enflasyonun) ENAG tarafından gerçekçi bir formda hesaplanması mümkün değildir”

TÜİK’in enflasyon oranlarına yapılan tenkitlere yönelik konuşan Nebati, şöyle devam etti:

“Veri toplamak, derlemek ve kamuoyu ile paylaşmak sahiden önemli bir iştir. Enflasyon virüsü TÜİK tarafından tüm Türkiye’yi kapsayacak şekilde AB ve dünya genelinde kullanılan uluslararası tanım, kavram ve yöntemlerle hesaplanmaktadır. Uluslararası kuruluşlar bu hesaplamaları sürekli bir şekilde incelemekte ve raporlarında TÜİK’in tüm istatistiklerinin milletlerarası kriterlere uyumlu olduğunu söz etmiştir. TÜİK’in ürettiği resmi istatistiklerin masa başında ve birkaç kişilik bir ekiple hiçbir akreditasyonu olmayan ENAG tarafından gerçekçi bir şekilde hesaplanması mümkün değildir. Böyle bir iddiası varsa ENAG gider ilgili uluslararası kuruluşlardan akredite olur” diye konuştu.

“(Hissedilen ve açıklanan enflasyon arasındaki fark) Avrupa’da hane halklarının yüzde 73’ü açıklanan enflasyonun en az beş kat daha fazlasını hissediyor olduklarını ifade etmişlerdir. Bu oran ülkemiz için sadece iki kattır”

Hissedilen ve açıklanan enflasyon arasındaki farkın büyüklüğüne ilişkin açıklama yapması istenen Bakan Nebati, konuşmasında, “Bunu eleştirenler, Avrupa Merkez Bankası’nın bilgilerini takip etmemektedir. Onlarda da hissedilen ve açıklanan enflasyon ortasında fark olduğunu görmemektedirler. Avrupa Merkez Bankası tarafından uzun devirli datalarla yapılan çalışmalara nazaran, tüketici eğilimi anketine katılan hane halklarının yüzde 73’ü açıklanan enflasyonun en az beş kat daha fazlasını hissediyor olduklarını söz etmişlerdir. Bu oran ülkemiz için yalnızca iki kattır” dedi.

“TÜİK’e saygı”

TÜİK’in madde fiyatlarının yayınlanmadığı konusunda eleştiriler gelmesi üzerine Bakan Nebati, “TÜİK tarafından aylık bazda açıklanan ortalama unsur fiyatlarının yayınlanması 2020 yılı mayıs ayından itibaren fiyatların yanlış yorumlanması kaynaklı durdurulmuştur. Fakat endeksler daha ayrıntılı olarak kamuoyuyla paylaşılmaya başlanmıştır. Unsur fiyatlarının yayınlanması uygulanmasına milletlerarası seviyede karşılaşılmamaktadır. Ülkemizde bilgi yayınlama konusunda AB üye ve aday ülkeler, ABD ve Kanada’nın yer aldığı 33 ülke içerisinde en şeffaf olan ülkelerin başında yer almaktadır. TÜİK’e saygı” ifadelerini kullandı.

“Önümüzdeki periyotta yaptığımız iyileştirmeler her türlü alanda sayılara yansıyacaktır”

Refah artışının toplumun her kesimine yansımasının AK Parti hükumetleri döneminde öncelikli politikaları olduğunu belirten Bakan Nebati, “Bu yıl taban fiyatta yüzde 95, kamu vazifelilerinin ve memur emeklilerinin aylık fiyatlarında yüzde 85 buçuk, SSK ve Bağ-Kur emekli aylıkların ise yüzde 78,6’lık artışlar yaptık. Ek olarak taban fiyatta gelir ve damga vergisi kesintisini kaldırdık. Bu uygulamayı tüm fiyat gelirleri için geçerli kıldık. Böylelikle çalışanlarımızın maaş ve fiyatlarında artış sağlamış olduk. Başka taraftan emeklilerimizin en düşük emekli aylığı fiyatını 3 bin 500 liraya yükselttik. Bu yıl yaptığımız ek gösterge düzenlemeleri ile yaklaşık 5,3 milyon memur ve memur emeklimizin mali haklarında değerli artışlar sağladık. Yeni getirdiğimiz uzman öğretmenlik ve baş öğretmenlik unvanları ile öğretmenlerimizin mali haklarında kıymetli artış sağladık. Ayrıyeten, sıhhat çalışanlarımızın maaşlarında önemli artışlar sağlanırken intern (stajyer) eğitimi alan öğrencilerimizin ve muhtarlarımızın fiyatlarını net minimum fiyat düzeyine yükselttik. Gerçekten önümüzdeki periyotta bu iyileştirmeler her türlü alanda sayılara yansıyacaktır” diye konuştu.

“2002 yılında yüzde 1,3 olan toplumsal harcamaların bütçe içindeki hissesini yüzde 5,8’e yükseltiyoruz”

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) İstanbul Milletvekili Emine Gülizar Emecan’ın “Yoksulluk önleyici politikalar üretmiyorsunuz” tenkidine ait şunları söyledi:

“Yoksullukla mücadele en fazla önem verdiğimiz başlıklardan biri olup sosyal kesimleri desteklemeye devam ediyoruz. 65 yaş üstü yaşlılarımıza, sosyal güvenliği olmayana sağlık primlerinden ailenin korunmasına ilişkin programlara kadar geniş bir yelpazede sunduğumuz sosyal harcamalara ayırdığımız kaynağı, 2023 yılında 258,4 milyar liraya çıkarıyoruz. Böylece 2002 yılında yüzde 1,3 olan sosyal harcamaların bütçe içindeki payını yüzde 5,8’e yükseltiyoruz.”

İYİ Parti Küme Başkanvekili Erhan Usta’nın “Ekonomiye ilişkin kurumlarda koordinasyon sorunu var” ifadelerine cevap veren Nebati, “Cumhurbaşkanımızın başkanlık ettiği Cumhurbaşkanlığı Hükumet Sistemi’nde İktisat Uyum Heyetinin yanı sıra yasası da gelecek olan Fiyat İstikrar Komitesi tıpkı vakit Besin Komitesi ve Finansal İstikrar Komitesi üzere yapılarımız vasıtasıyla uyumu güçlü bir halde yürütüyoruz. Bu bütüncül yaklaşımımız sayesinde yalnızca karşılaşılan değişken durumlara vaktinde ve aktif bir biçimde karşılık vermekle kalmıyor, birebir vakitte proaktif bir duruş da sergiliyoruz” dedi.

“(Kurdaki) Oynaklığı biz tutmuyoruz, Kur Muhafazalı Mevduat tutuyoruz”

CHP Ankara Milletvekili Bülent Kuşoğlu, CHP Konya Milletvekili Abdüllatif Şener, CHP İstanbul Milletvekili Gülizar, İYİ Partili Erhan Usta ve HDP Diyarbakır Milletvekili Garo Paylan’ın,”Türkiye İktisat Modeli’nin teorik altyapısı yok. Enflasyonla çaba modeli değildir. Cari açık nasıl düşecek? Cari açık 60 milyar dolar olacak mı?” şeklinde yönelttikleri sorulara şu şekilde cevap verdi:

“Bugün ülkeler süratle değişen global ekonomik konjonktürde ortaya çıkan yeni gereksinimlere yanıt vermekte zorlanan ortodoks siyasetleri sorgulamaya başlamıştır. Her ülkenin dinamikleri farklı olduğundan ötürü bir ülkede başarılı olan siyaset başka ülkelerde de birebir performansı gösterememektedir. Bu sebeple her ülke kendi ekonomik ve toplumsal şartlarına nazaran farklı siyaset ve önlemleri birer birer uygulamaya almaktadır. Bizler de salgın sonrası ortaya çıkan fırsatları en düzgün biçimde pahalandırmak, ülkemizi global üretim merkezi haline getirmek maksadıyla Türkiye İktisat Modeli’ni devreye aldık. Toplumumuzun dinamiklerini, ülkemizin muhtaçlık ve beklentilerini dikkate alarak modelimizi oluşturduk. Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) uygulaması ile döviz kurlarında ortaya çıkan yüksek oynaklığı kıymetli derecede azalttık. (Kurdaki) Oynaklığı biz tutmuyoruz, Kur Muhafazalı Mevduat tutuyoruz. Uygulamaya aldığımız selektif kredi siyaseti ile kaynakların ülkemiz iktisadı için aktif ve verimli alanlarda kullanılmasını hedefliyoruz. Ekim prestijiyle toplam kredi hacmi yıl sonuna kıyasla 2 trilyon lira artarak 7 trilyon liraya ulaştı. Bu artışın yüzde 83’lük kısmı reel sektörümüze açılan ticari kredilerden sağlanmıştır. Türkiye Ekonomi Modeli’nin ortaya koyduğu kazanımını finansal kesimin yanı sıra gerçek kesimde de görüyoruz. Münasebetiyle ekonomimiz 8 çeyrektir büyüyor.”

CHP’li Abdüllatif Şener’in, milli gelirin milyar dolarak büyümediğini ifade etmesi üzerine Nebati, “Küresel ekonomik şartlarda meydana gelen değişmeler, ekonomik parametrelerin değişmesine neden olmaktadır. Ortalama büyüme, yaşanan salgına karşın 2017-2021 periyodunda 4,9 olarak gerçekleşirken 2021 yılında yüzde 11,4’lük büyüme ile son 50 yılın en yüksek büyüme hızına ulaştık. Gayri safi yurt içi hasıla, 2002-21 döneminde 3,4 katına, kişi başına gayri safi yurt içi hasıla 2,6 katına çıkmış durumdadır. AB ortalaması yüzde 42,8’den yüzde 71 düzeyine çıkmış olan satın alma gücü paritesine nazaran de makas kıymetli ölçüde azalmıştır” ifadelerini kullandı.

“Eğer ABD’deki yüzde 0,6’yı ya da Almanya’daki 1,4’ü nasıl yorumluyorsanız Türkiye’deki net hata ve noksanın yüzde birlik kısmını da bu şekilde yorumlama gibi bir zorunluluğunuz var”

İYİ Partili Erhan Usta’nın bir ülkenin dış dünya ile ekonomik bağlantılarını gösteren ödemeler istikrarına ait bilgilerin derlenmesinde ortaya çıkan kusurlar ve eksikliklerin ödemeler istikrarı tablosunda gösterildiği kaleme verilen isim olan “net hata ve noksan” hesabının 28 milyar dolar olmasının sebebini sorması üzerine Bakan Nebati, şunları söyledi:

“Net kusur noksan kalemi ile ilgili tenkitler ağır olarak geliyor. Ödemeler istikrarı istatistiklerine, ana unsur olarak çift kayıt muhasebe sistemi benimsenmiştir. Ödemeler istikrarının her bir süreci, o sürecin giriş ve çıkış kayıtlarını gösterecek halde iki başka kaleme eşit kıymette ve karşılıklı olarak kaydedilmektedir. Diğer bir deyişle çift kayıt muhasebe sistemine nazaran, her ekonomik sürecin bir alacak bir de borç olmak üzere iki kaydı gerekmektedir. Bu kapsamda cari süreçler istikrarı ile sermaye hesabı ve finans hesabı kalemlerinin toplamının sıfır olması gerekmektedir. Toplamının sıfır olmadığı durumlarda kalan fiyat net yanılgı ve noksan olarak hesaplanmaktadır. Yeni bilgiler ve bilgiler geldikçe istatistikler tüm ülkelerde güncellenir ve bu meblağlar net yanılgı noksan kaleminde ilgili kalemlere işlenir. Bu kalemin oluşmasına çeşitli faktörler neden olabilir. Bunlardan biri, dış ticaret mal hareketi ve finansman devri vakit uyumsuzluğu yani ihracatı gerçekleşen bir malın ödemesi üç ay sonra geliyorsa bu kalem üç ay boyunca net yanılgı ve noksanda giriş olarak görünür. Öte yandan birtakım bilgiler istatistiklere gecikmeli yansır. Özel kesimin yurt dışı mevduatları, Milletlerarası Ödemeler Bankası tarafından dört ay gecikmeleri yayınlanıyor. Dataların yayınlanması ile birlikte net kusur ve noksan kalemine yansıyor. Anket yolu ile toplanan datalarda ölçüm yanılgıları olabiliyor. Buna en yeterli örnek sanırım turizmdir. Gelen turistlere anketle sorularak yapılan gelir hesaplamaları tam ölçümü yansıtmamaktadır. Daha yeni bir güncelleme yapıldı. TÜİK tarafından turizm istatistiklerinde yarın açıklanacak eylül ayı ödemeler istikrarında datalarında de bu güncellemeyi göreceğiz. Bu güncelleme ile de net yanılgı ve noksan kaleminden daha evvel tam olarak ölçemediğimiz giriş de düşecek. Öbür taraftan beyan yanlışları yahut kusurları tespit edildikçe ilgili kalemde güncellenerek net kusur ve noksana yansımaktadır. Bunun dışında yastık altı varlık diye tabir ettiğimiz bankacılık dışında efektif olarak tutulan tasarrufların bankalara lira karşılı satılması durumunda bu işlerin bir karşılığı ödemeler istikrarının ilgili kalemine kaydedilirken rastgele bir beyanda bulunulmadığı durumda kıymet karşılığı net yanılgı ve noksan kalemine yansıtılmaktadır. Döviz kuru ve parite hareketleri nedeniyle muhasebe farklılıklarıdır. Başka taraftan yalnızca bizde değil pek çok ülkede net yanılgı ve noksan kalemi yüksek düzeylere ulaşmıştır. 2022 yılında net yanılgı ve noksan en yüksek olumlu olan ülke 159,3 milyar dolar ile ABD olurken en yüksek negatif ülke olan 167,4 milyar dolar ile Çin’dir. 2022 yılı ilk yarısında Amerika’ya 159,3 milyar dolar ve Almanya’ya 87,9 milyar dolar net hata ve noksan olarak kaynağın belirsiz döviz girişi, Çin de ise 44,8 milyar dolar döviz çıkışı olmuştur. Türkiye’de ise ocak-ağustos periyodunda 28,3 milyar dolarlık bir giriş gözlenmiştir. Buradaki sorun şu: Biz düşük bir cari açık öngörmüştük. Dış ticaret açığımız büsbütün güçten kaynaklanıyor malum. İhracatımız artıyor. Cari açığı bunlar nasıl dengelediler? İşte Türkiye’nin gücü. Oranlar burada. İzah edilemiyor. Şunu izah edemiyorsunuz: Türkiye işten de nasıl sıyrıldı? Türkiye her işten sıyrılır. Nasılını söyleyeyim: Şayet ABD’deki yüzde 0,6’yı ya da Almanya’daki 1,4’ü nasıl yorumluyorsanız Türkiye’deki net kusur ve noksanın yüzde birlik kısmını da bu formda yorumlama üzere bir zorunluluğunuz var. Almanya’ya hak gördüğünüz şeyi Türkiye’ye de göreceksiniz. ABD’de kabul ettiğiniz bir sistemi Türkiye için de kabul edeceksiniz. Türkiye, şeffaf, açık, net, ne yaptığı belirli olan bir ülke.” – ANKARA